Akran zorbalığı çocukluk ve ergenlik dönemlerinde kişilerin kendi yaşıtları tarafından maruz kaldıkları travmatik olaylardır. Özellikle kendilerine oranla dezavantajlı kişilere psikolojik baskı uygulamaları durumudur. Ekonomik, fiziksel ve sosyoekonomik düzey gibi faktörler akran zorbalığına uğrayan dezavantajlı grubun sahip oldukları özelliklere örnek olarak gösterilebilir. Farklı olarak çocukta artikülasyon problemi veya daha farklı rahatsızlıkların olması da çocuğun akran zorbalığına uğramasına sebep olabilir.
Zorbalık yapan kişiler karşısındaki kişi üzerinde egemenlik kurmaya çalıştıkça ve karşısındaki zorbalığa uğrayan çocuk kendisini korumaya çalışsa bile bunu yapamayınca zorbalık yapan kişilerde bu davranış biçimi pekişmiş olur. Akran zorbalığına uğrayan çocuk ise gün geçtikçe kendi içine kapanacak ve zorba kişi ise sosyal izolasyon yaşayan çocuğun üzerine gitmeye devam edecektir.
Akran Zorbalığı Nedir?
Akran zorbalığı, bir çocuğun veya gencin, kendinden daha güçlü bir çocuk veya grup tarafından tekrarlanan ve sistematik olarak fiziksel, sözel, duygusal veya sosyal şiddete maruz kalma durumudur.
Akran zorbalığı, çocuklar ve gençler arasında en yaygın görülen şiddet türüdür. Ülkemizde yapılan araştırmalara göre, ilkokul çağındaki çocukların yaklaşık %15’i, ortaokul çağındaki çocukların ise yaklaşık %20’si akran zorbalığı mağduru olmaktadır.
Akran Zorbalığının Türleri
Akran zorbalığı, fiziksel, sözel, duygusal ve sosyal olmak üzere dört ana başlıkta incelenebilir.
- Fiziksel zorbalık: Yumruk atma, itme, tekmeleme, eşyaları fırlatma, tehdit etme, zorla para veya eşya alma gibi davranışlardır.
- Sözel zorbalık: Alay etme, küfür etme, hakaret etme, aşağılama, dışlama, dedikodu yapma gibi davranışlardır.
- Duygusal zorbalık: Tehdit etme, korkutma, yalnız bırakma, sosyal gruplardan dışlama gibi davranışlardır.
- Sosyal zorbalık: Bir çocuğu veya genci sosyal ortamlardan dışlama, onunla konuşmama, ona karşı olumsuz davranışlar sergileme gibi davranışlardır.
Akran Zorbalığının Nedenleri
Akran zorbalığının nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, aşağıdaki faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir:
- Güç dengesizliği: Zorba genellikle kurbandan daha güçlü veya daha fazla arkadaşa sahip olan kişidir.
- Ailevi sorunlar: Ailede yaşanan şiddet, öfke ve çatışmalar, çocukların zorbalık davranışlarına yönelmesine neden olabilir.
- Kişilik özellikleri: Zorbaların genellikle bencil, saldırgan ve empati duygusu zayıf olan kişilik özellikleri sergiledikleri gözlenmiştir.
- Sosyal medya: Sosyal medya platformları, zorbalık davranışlarının yaygınlaşmasında önemli bir rol oynamaktadır.
Akran Zorbalığının Etkileri
Akran zorbalığı, mağdurlar üzerinde fiziksel, duygusal ve sosyal olmak üzere birçok olumsuz etki yaratabilir.
- Fiziksel etkiler: Mağdurlar, yaralanmalar, kronik ağrılar, uyku sorunları ve yeme bozuklukları gibi fiziksel sorunlar yaşayabilirler.
- Duygusal etkiler: Mağdurlar, kaygı, depresyon, düşük özgüven, sosyal fobi ve intihar düşünceleri gibi duygusal sorunlar yaşayabilirler.
- Sosyal etkiler: Mağdarlar, okuldan kaçma, derslerde başarısızlık, arkadaş ilişkilerinde sorunlar ve suça yönelme gibi sosyal sorunlar yaşayabilirler.
Akran Zorbalığını Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
Akran zorbalığını önlemek için aileler, okullar ve toplum olarak birlikte hareket etmek gerekir.
- Farkındalık yaratma: Akran zorbalığı konusunda farkındalık yaratmak, sorunun çözümünde önemli bir adımdır. Aileler, çocukları akran zorbalığı hakkında bilgilendirmeli ve onlara bu konuda nasıl davranmaları gerektiğini öğretmelidir. Okullar, akran zorbalığı konusunda eğitim programları düzenlemelidir. Toplum, akran zorbalığını kabul etmediğini göstermeli ve bu konuda mücadeleye destek vermelidir.
- Empati geliştirme: Çocuklara empati geliştirmeyi öğretmek, akran zorbalığını önlemede etkili bir yöntemdir. Çocuklar, başkalarının duygularını anlayabilmeyi ve onlara saygı duyabilmeyi öğrenmelidir.
- Güvende hissettirmek: Çocuklara güvende hissettirmek, onların akran zorbalığına karşı daha dirençli olmalarını sağlar. Aileler, çocuklara sevgi ve şefkat göstererek onları güvende hissettirebilirler. Okullar, çocuklara kendilerini güvende hissedebilecekleri bir ortam sağlayabilir.
Akran zorbalığı, çocuklar ve gençler için ciddi bir sorundur. Bu sorunu önlemek için aileler, okullar ve toplum olarak birlikte hareket etmeliyiz.
Ebeveynler Nasıl Davranmalıdır?
Ebeveynlerin çocuklarının akran zorbalığına uğradıklarını düşündüklerinde doğru gözlem yapmaları önemlidir. Çocuklarıyla doğru iletişim dili kurabilen ebeveynlerin çocukları, yaşadıklarını dile getirebilirler. Bu durumda ilk müdahale çocuğun yanında zorbalık yapan kişiyle muhatap olmak olmamalıdır. Öncelikle çocuklarıyla birlikte çözüm yolları bulunduktan sonra bu ihtimallerden öncelikli olan uygulanabilir. Bu şekilde çocukla birlikte bir iş birliği sağlanacak, çocuk olanların kendi bilgisi dahilinde olduğu için kendine olan güveni artacaktır. Özgüvenle kendini savunabilen çocukların zorbalığa uğrama olasılıkları daha düşüktür.
Yine bir çözüm olmazsa bu sefer okuldaki yetkililerle görüşülüp problemi çözme üzerine yoğunlaşılabilir. Bu durumu dile getiren kişi yine çocuk olmalıdır. Bu konuda çocuk teşvik edilebilir, böylece kendi sorununu dile getiren ve muhtemel çözüm yolunu gözlemleyebilen çocuk kendine güvenecektir. Bu da akran zorbalığında esas noktadır.
Kendinizde veya çevrenizde psikolojik belirtileri görmeniz halinde doğrudan bir psikoloğa başvurmanız gerektiğinden bahsetmiştik. Bünyesinde barındırdığı Uzman Psikologlar ile her türlü psikolojik rahatsızlığınızda sizlere en iyi hizmeti sunan Ankara Aven Psikoloji Kliniğine bu rahatsızlıklar ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi sorabilir ve terapi için ankara psikolog arayışlarınız ile randevu alabilirsiniz.